Είναι γνωστό από τα Αρχεία του Τρότσκι για την Ελλάδα ότι στο Αγρίνιο το Γενάρη του 1933 δρούσαν γύρω στους 130 Αρχειομαρξιστές. Ωστόσο ο Αρχειομαρξισμός στο Αγρίνιο εμφανίστηκε το 1925 και συνδέθηκε απευθείας με το εργατικό κίνημα και όχι σαν «μορφωτικός όμιλος», όπως λαθεμένα γράφει στο βιβλίο του ο Γιάννης Καρύτσας. Θα ήταν ευχής έργον να βρεθούν τα πρακτικά που κρατούσαν στις συνεδριάσεις τους που γίνονταν σ’ ένα απομακρυσμένο σπίτι, του οποίου φωτογραφία υπάρχει μέσα στο βιβλίο. Μετά την μεγάλη απεργία των καπνεργατών το 1926, όπου οι αρχειομαρξιστές έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο, επέκτειναν τη δράση τους και στους τσαγκαράδες, τους ράπτες, τους ξυλουργούς, τα γκαρσόνια, τους αρτεργάτες και στο προσφυγικό σωματείο.

Όντας τα πιο μαχητικά, ίσως, στοιχεία στην Ελλάδα έκαναν τους κύκλους της 4^ης Διεθνούς στο Παρίσι να παρομοιάζουν κάθε μαχητικό αγωνιστή με τους Αρχειομαρξιστές του Αγρινίου, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «πολεμάει σαν Αγρινιώτης».

Ιδρυτής του Αρχειομαρξισμού στην περιοχή Αγρινίου ήταν ο Πάνος Αναστασίου, τσαγκάρης από το κοντινό χωριό Καλύβια. Ο Αναστασίου λόγω της κρατικής καταστολής που εντατικοποιήθηκε στην περιοχή μετά την απεργία, εγκαταστάθηκαν μαζί με άλλους πατριώτες του στην Αθήνα, όπου και συμμετείχαν ενεργά στην ταξική πάλη.

Στη διάρκεια της κατοχής βρέθηκαν στο Αγρίνιο και πολλοί από αυτούς εντάχτηκαν στον ΕΛΑΣ. Όλες οι εκκαθαρίσεις ενάντια στους Αρχειομαρξιστές στο Αγρίνιο, έγιναν πριν την αποχώρηση των Γερμανών, δηλαδή μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου του 1944 προφανώς ως προετοιμασία της Βάρκιζας από τη μεριά των σταλινικών και ειδικότερα του Γιάννη Ιωαννίδη. Όπως λέει ο Καρύτσας, με επέμβαση κάποιων τίμιων παραγόντων του ΚΚΕ στην πόλη, σταμάτησε η επέκταση των σφαγών σε αντίθεση με αυτό που συνέβη στην Αθήνα και τον Πειραιά.

Οι Αρχειομαρξιστές του Αγρινίου ήταν στην πλειοψηφία τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και ειδικότερα από τα Αλάτσατα. Ο ηγέτης τους, Πάνος Αναστασίου, με ψευδείς κατηγορίες των σταλινικών δολοφονήθηκε απ’ τους ίδιους στο Καρπενήσι.

Αξίζει να αναφέρω έναν διάλογο στο Καρπενήσι, πριν τις τέσσερεις δίκες και ισάριθμες αθωώσεις του (1944), που παραθέτει ο Γιάννης Καρύτσας μεταξύ δύο γνωστών και παλιών φίλων, του Πάνου Αναστασίου και του Άρη Βελουχιώτη:

«Βελουχιώτης: Διαφωνείτε με τη θέση του κόμματος;.

Αναστασίου: Ναι. Εμείς πήραμε μέρος στον ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ για να βοηθήσουμε το κίνημα. Αλλά διαφωνούμε στη θέση που παίρνει το κόμμα και κάνει διαπραγματεύσεις με την Κυβέρνηση του Καϊρου. Φοβούμαστε πως θα καταλήξει σε βάρος του κινήματος.

Βελουχιώτης: Εφόσον βρίσκομαι και εγώ στην κορυφή της ηγεσίας του κινήματος να έχεις απόλυτη εμπιστοσύνη.

Αναστασίου: Εύχομαι η γνώμη μου και οι φόβοι μου να διαψευστούν».

Αξίζει να προσεχτεί το «και εγώ στην ηγεσία του κινήματος» του Άρη ως προφητεία και υπονοούμενο πιθανώς για τις σχέσεις με το κόμμα του εκείνη την περίοδο. Αλλά και οι δύο έπεσαν από το ίδιο χέρι.

Εκτός του Πάνου Αναστασίου που προανάφερα, δολοφονήθηκαν ή σφαγιάστηκαν, όπως ακριβέστερα λέει και ο Γιάννης Καρύτσας, οι πάρα κάτω Αρχειομαρξιστές – Τροτσκιστές:

Αρμογένης Γιώργος

Ζαχαριάδης Νίκος

Ζησιμόπουλος Νίκος

Τα αδέλφια Γιάννης και Μήτσος Θεμελής

Καλογεράκης Κώστας

Τα αδέλφια Μήτσος και Λευτέρης Καπετανάκης

Κωνσταντίνου Γιώργος

Τα αδέλφια Θόδωρος και Κώστας Λαδάς

Μάγειρας Γιάννης, Μπαϊρακτάρης Κώστας

Ξανθόπουλος Νίκος

Παπαδόπουλος Θωμάς

Ράπτης Βασίλης

Τα αδέλφια Αλέκος και Γιώργος Ντούρβας.

Εκτός αυτών πολλοί άλλοι «αρατίστηκαν» που λένε και στην Αιτωλία, όπου γης για να γλιτώσουν.

 Πηγή: Παναγιώτης Βήχος http://www.politikokafeneio.com/