Καπναποθήκες

«φυλακές»


Η γνωστή φιλόλογος Μαρία Αγγελή, στη πολύ διαφωτιστική  μελέτη της για τις καπναποθήκες του Αγρινίου στη διάρκεια της Κατοχής που δημοσιεύτηκε στην περιοδική έκδοση "Αιτωλικά" (τεύχος 15)της Αιτωλικής Πολιτιστικής εταιρείας, γράφει εισαγωγικά:

 

"Στη διάρκεια της Κατοχής τα καπνομάγαζα-καπναποθήκες του Αγρινίου αλλάζουν χρήση. Από χώροι διαλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης καπνού, γίνονται χώροι φυλάκισης και φρικτών βασανιστηρίων ανδρών και γυναικών, που με οποιοδήποτε τρόπο προβάλλουν αντίσταση στους κατακτητές. Οι προφορικές μαρτυρίες των ανθρώπων οι οποίοι βίωσαν τα γεγονότα της περιόδου αυτής, έρχονται να συμπληρώσουν αυτά που η "επίσημη" ιστορία δεν πρόλαβε ακόμα να καταγράψει. Ωστόσο ο τοπικός τύπος και η ελάχιστη ιστοριογραφία τα αναφέρουν".

 

 

 

Αποθήκες Αφ. Παπαπέτρου

("στρατόπεδο συγκέντρωσης")

 

Μαρία Αγγελή, Φιλόλογος

 

    Από τη μελέτη των προφορικών αφηγήσεων της παρούσας έρευνας προκύπτει ότι οι αποθήκες Αφ. Παπαπέτρου χρησιμοποιήθηκαν σαν "στρατόπεδο συγκέντρωσης". Μέσα σ' αυτές κρατήθηκαν Εβραίοι που μεταφέρθηκαν στο Αγρίνιο από την Άρτα, Πρέβεζα, Γιάννενα κλπ. καθώς και πολλοί Ιταλοί μετά την κατάρρευση. Επίσης και Έλληνες, Αγρινιώτες και "ξενοχωρίτες". οι οποίοι συλλαμβάνονταν κατά τις οργανωμένες συλλήψεις που γίνονταν από τους Γερμανούς στο Αγρίνιο.

 

Για τους Εβραίους φυλακισμένους στο υπόγειο των "φυλακών Παπαπέτρου" ενδεικτική είναι η αξιόπιστη μαρτυρία του Παντελή Τσίρου: «Το υπόγειο (ημιυπόγειο) των καπναποθηκών Παπαπέτρου χρησιμοποιήθηκε υπό των Γερμανών για τη συγκέντρωση των Εβραίων περιοχής Ιωαννίνων κυρίως και Άρτης. Όταν η σκέψη μου μεταφέρεται στην περίοδο αυτή, θυμάμαι και έχω καλά διατηρημένη στη μνήμη μου την εικόνα που αντίκρισα: τους ανθρώπους αυτούς στοιβαγμένους και αναρριχώμενους στα σιδερένια κάγκελα από το βαθύ υπόγειο, ίσως και πατώντας στους ώμους των συγκρατουμένων τους να τείνουν τα χέρια τους για λίγο ψωμί ή κάτι άλλο φαγώσιμο και φάρμακα, προσφέροντας ό,τι πολυτιμότερο είχαν κοντά τους... Οι στιγμές αυτές ήταν λιγοστές διότι στο μεταξύ οι φρουροί Γερμανοί στρατιώτες στην είσοδο της καπναποθήκης μας εκδιώχνανε μακριά τους.

 

Η παραμονή των Εβραίων στους χώρους αυτούς ήτο ολιγοήμερη καθότι στο μεταξύ είχε προγραμματισθεί η μεταφορά τους με καμιόνια, στους γνωστούς σε όλους μας χώρους των στρατοπέδων στη Γερμανία και Πολωνία με προορισμό την εξόντωση τους 11 .

 

Πολλοί Ιταλοί μετά την κατάρρευση του συμφώνου Ιταλίας-Γερμανίας εγκλείστηκαν στις αποθήκες Παπαπέτρου, οπού ζούσανε σε άθλιες συνθήκες και τους χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για Διάφορες αγγαρείες κλπ. Αρκετοί από αυτούς διασκορπίστηκαν στα γύρω βουνά και αγωνίζονταν μαζί με τους Έλληνες αντάρτες, όπως αναφέρουν οι προφορικές μαρτυρίες12.

 

Οι Έλληνες που κρατήθηκαν στις φυλακές Παπαπέτρου αποτέλεσαν το "προζύμι των εκτελέσεων της Αγίας Τριάδας (1944)", για να χρησιμοποιήσουμε τη λαϊκή έκφραση ενός αφηγητή που βίωσε τις ομαδικές συλλήψεις, τον εγκλεισμό και τη διαλογή που ακολούθησε στις καπναποθήκες αυτές.

 

Από τους συλληφθέντες επιλέχτηκε ένας αριθμός για να οδηγηθεί στην "εκτέλεση των 120". Στο χώρο που άλλοτε ξεδιαλέγονταν τα καπνόφυλλα τώρα δια/άγονται οι άνθρωποι. Το ρόλο των "εξπέρς". των ειδικών, αναλαμβάνουν οι "κουκουλοφόροι". Και πετάνε σαν τα "σκάρτα" καπνόφυλλα πολλούς κρατούμενους στο "πυρ"! Στο κολαστήρι της Αγίας Τριάδας...

 

Χαρακτηριστική είναι η αφήγηση του υπέργηρου σήμερα (2008) Σωτήρη Πύργου, ο οποίος ήταν ένας από τους συλληφθέντες Αγρινιώτες που κρατήθηκε στις αποθήκες Παπαπέτρου και έζησε την αγωνία της διαλογής των κρατουμένων και της επιλογής των θυμάτων της φοβερής εκτέλεσης:

«Γίνονταν ομαδικές συλλήψεις αντιστασιακών της πόλης. Τους συλληφθέντες τους μετέφεραν στην Ιίαπαπετρου. Οργανωμένες συλλήψεις αυτές. Ήταν άνθρωποι απ' όλες τις παρατάξεις. Το «προζύμι» της Αγίας Τριάδας ήταν απ' τις συλλήψεις τ' Παπαπέτρου! Μας πήγαν έχει. Το βραδ' έμειναμε μέσα, ανεξαρτήτως πολιτικής. Το βράδυ όμως περάσαμε μια σοβαρή χρίση. Συμπτωματικά οπωσδήποτε. Από Χατζοπούλου, οδός Παπαϊωάννου, μια φάλαγγα αυτοκινήτου γερμανικών με αναμμένα φώτα κατέβαινε για ν' αράξ' στο σταθμό του τραίνου. Οι κρατούμενοι απ' τα παράθυρα όταν τόδαν αυτό, νόμισαν ότι έρχονται για να φορτώσουν, για να τους πάνε στη Γερμανία. Όλοι ανεξαιρέτως, ένας νεωκόρος απ' την Παράβολα, ένας γαλατάς απ' το Συνοικισμό, αγκαλιάζονταν κείνη τ'ν ώρα κι παρακάλαγαν το θεό να τ'ς βοηθήσει. Οι αδελφοί Αρκουμάνη που'χαν καφενείο εδώ πέρα, αγκαλιάζονταν τ' αδέλφια, κι άλλοι Αγρινιώτες να μην αποχωριστούν, για να πάνε όλοι μαζί.

Στη δική μου περίπτωση, εμείς είμασταν πέντε-έξι Φουσκαριώτες, γειτονοπούλα, ήταν ο Χρήστος ο Μπάρλας ή Σβώλος, ο Σπύρος και Τάκης Σαμέτης, ο Νίκος Κατσάμπαλος. Ο Σβώλος κι ο Κατσάμπαλος εκτελέστηκαν τη Μ. Παρασκευή απ' αυτή τη σύλληψη.

Αμέσως αγκαλιαζόμασταν και φιλιόμασταν να μείνουμε μαζί και να πάμε όλοι μαζί. Να μη μας χωρίσουν.

Αυτή τη στιγμή που γένονταν συγκινητικές στιγμές, που αντάμωναν οι φίλοι, έχανε ένας υπάλληλος μία απόπειρα αυτοκτονίας μέσα στις αποθήκες! Έπεσε στο κενό μέσα στο εσωτερικό στην αποθήκη!

    Τη νύχτα, χαράματα διαπιστώθηκε ότι τα αυτοκίνητα αυτά είχαν άλλο σκοπό...

Από τις 9 η ώρα είχε στηθεί ένα τάνκς. Μέσα ήταν δύο κουκουλοφόροι. Πέρναες μπροστά από το τάνκς, άναβε το φως και κρατιόσουνα ή σ' έδιωχναν. Από κει και πέρα σ'εβγανανε απ την πόρτα κι έδωνε το σήμα ο σκοπός κι ήσνα ελεύθερος. Πάηνες στο σπίτι σου. Οι άλλοι πάηνανε για εκτέλεση... »13.. 

Οι παραπομπές του κειμένου:

11 Γραπτές σημειώσεις του Παντελή Τσίρου τις οποίες μας παραχώρησε στην παρούσα έρευνα 3/3/2008. Και ο Σ. Πύργος στην προφορική του αφήγηση λέει "χαρακτηριστικά: «Οι Εβραίοι πέταγαν τα δακτυλίδια τ'ς και για να μη τ'ς τα πάρνε. Αφού  τ'ς έβγαναν ακόμα ι, τ'ς μασέλες!».

12 «Τ'ς λυπόστανε. Πάηνε για αγγαρεία. Με τ' κουβέρτα τυλιγμένοι χωρίς αυτό. Δεν τα'ς έδωνανε ούτε βρακί. Φαίνοντανε τα γεννητικά τ'ς όργανα. Απάν' στ' Παπαπέτρ' η ψείρα, όταν μας πήγανε εμάς εκεί, η ψείρα μας πήρε μπλαστί! Σε άχυρο κοιμόντανε. Το άχυρο είχε γεμίσ' ψείρα. Τ'ς έδωνανε νερό σε βυτία με βεν­ζίνα και. πετρέλαιο. Τέτοια συμπεριφορά. Έβγαινανε όξω για αγγαρεία και φώνάζανε τ'ς γυναίκες: λίγο πάν' λίγο ψωμί. Νηστικοί, πεινασμένοι, κουρασμένοι...». Προφορική αφήγηση Σ. Πύργου (26-2-2008) στην ερευνήτρια Μαρία Αγγελή. Και ο Παντελής Τσίρος επιβεβαιώνει τα παραπάνω.

13 Προφορική μαρτυρία Σ. Πύργου (26/2/2008) στην ερευνήτρια Μαρία Αγγελή. Μια εικόνα των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων στις αποθήκες αυτές μας δίνει στην προφορική αφήγηση του ο Χριστόφορος Σωφρονίου, ο οποίος παιδάκι τότε πήγε ψωμί στον πατέρα του. Βλ. Μ. Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας. Γυναίκες και άνδρες στην παραγωγή και επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο ίθος-20ος αι.). Διδ. Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2007, σ. 324 σημ.. 51.

Νέα Εποχή © 2006 

Πρώτη σελίδα | Μνήμες | Εικόνες | Αξιοθέατα | Γειτονιές