Όταν οι οπλαρχηγοί του αγώνα του 1821 συγκρούονται

H μήνις του Γιώργου Τσόγκα κατά του Γεωργάκη Γρίβα και ποιός πληρώνει την ζημιά

Μιά δικαστική διαμάχη που έφτασε στον Άρειο Πάγο

Είναι γνωστό ότι τόσο κατά την διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, όσο και μετά από αυτόν, υπήρχαν εμφιλιοπολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των πρωταγωνιστών της.
Κατωτέρω παραθέτουμε την με αριθμό 156/1847 απόφαση του Αρείου Πάγου η οποία τερμάτισε μιά πείσμονα δικαστικά διαμάχη που είχε πραγματική βάση ένα περιστατικό της σύγκρουσης ανάμεσα σε δυό ολαρχηγούς του Αγώνα. Τον Γεώργιο Τσόγκα και τον Γεωργάκη Γρίβα, που είχαν λάβει μέρος εκτός άλλων μάχων και στη μάχη για την απελευθέρωση του Αγρινίου. Την ζημιά της σύγκρουσης, που χρονολογείται το έτος 1924, την υπέστη ο Κωνσταντίνος Γουλημής, που φιλοξένησε τότε τον Γεωργάκη Γρίβα στo σπίτι του. Οι κληρονόμοι του Γουλημή άσκησαν μετά πολλά έτη αγωγή ενώπιον του Πρωτοδικείου Μεσολογγίου κατα των κληρονόμων Τσόγκα. Η απόφαση του Πρωτοδικείου αυτού προσβλήθηκε από αμφοτέρους τους διαδίκους στο Εφετείο Αθηνών, που ήταν τότε αρμόδιο να δικάζει τις εφέσεις κατά των αποφάσεων του Πρωτοδικείου Μεσολογγίου, και τελικά με την καταχωρουμένη απόφαση του Α.Π. έληξε ο δικαστικός αγώνας και δικαιώθηκε ο ενάγων.
Η απόφαση του Α.Π. έχει όχι μόνο ιστορικό, αλλά και νομικό ενδιαφέρον.

Εκτύπωση

Οι πρωταγωνιστές της σύγκρουσης:

Γεώργιος Τσόγκας:

Ο Γάλλος Ζυσερέ Ντε Σαιν Ντενίς γράφει : Ο Τσόγκας γεννήθηκε εν Ακαρνανία ανήκε επί πολύ καιρόν εις το σώμα των κλεφτών του περίφημου Κατσαντώνη, ο οποίος είχε καταταράξει τον Αλή δια των τολμηρών ληστειών του. Η αλήθεια είναι ότι ο Τσόγκας γεννήθηκε στην Βόνιτσα Ακαρνανίας.

Ο Κατσαντώνης αποκαλούσε τον Τσόγκα "βλαχοτζιόγκα" και ο Καραϊσκάκης "ξυνογαλά", λόγω της Σαρακατσαναίηκης καταγωγής του. Έπειτα από τον θάνατο του Κατσαντώνη την αρχηγεία των κλεφτών την ανέλαβε ο αδερφός του Κώστας Λεπενιώτης, αλλά και μετά τον θάνατο του Λεπενιώτη τα απομεινάρια του ένοπλου σώματος του Κατσαντώνη και του Λεπενιώτη σύμφωνα με τον Κασομούλη αποφάσισαν με αρχηγό τον Τσόγκα να πάνε στα Γιάννενα και να δηλώσουν υποταγή στον Αλί Πασά.

Ο Αλί Πασάς για ευχαριστήσει τους μετανιωμένους κλέφτες και προσωπικά τον Τσόγκα, το 1810 τον έκανε καπετάνιο. Ο Κασομούλης γράφει σχετικά: διόρισε τον Τσιόγκαν, βλάχον πρωτοπαλίκαρο του Κατσιαντώνη περί το 1810 ή 11 Καπιτάνον. Κατέστη τούτος Καπιτάνος άσειστος μέχρι της καταδρομής του Αλή πασα και έπειτα επί της επαναστάσεως μέχρι της θανής του, 1838 ως αρχηγός όπλων της επαρχίας Βονίτσης και όλων των συρρεόντων βλαχοποιμένων εις την επαρχείαν ταυτην ως πατηρ.

Πολύ νωρίς μυήθηκε στην φιλική εταιρία ενώ τον Ιανουάριο του 1821 στο σπίτι του ποιητή Σπ. Ζαμπέλιου με τους Γ. Καραϊσκάκη, Παναουργιά , Κατσικογιάννη, κλπ, αποφασίζουν όλοι μαζί την έναρξη της επανάστασης ,ενώ ανατίθενται στους Καραϊσκάκη ,Βαρνακιώτη, Τσόγκα, και Στουρνάρη η αρχηγεία των αρμάτων της Δυτικής Ελλάδος.

Τον Μάιο του 1821 μαζί με τον Αλεξακη Βλαχόπουλο και άλλους οπλαρχηγούς της δυτικής Ελλάδος κηρύττουν την επανάσταση και στις 26 Μαΐου Πολιορκούν το Βραχώρι (Αγρίνιο), για να το απελευθερώσουν στις 11 Ιουνίου 1821.

Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω τραγούδι:

Σ' όλο τον κόσμο ξαστεριά, σ'; ολο τον κόσμο ήλιο.

Και στο Βραχώρι το μικρό μαύρος καπνός κι αντάρα.

Καπεταναίοι τ' έκαιγαν ο Τσόγκας κι Αλεξάκης.

Άλλο ένα τραγούδι που αναφέρεται στον Γιώργο Τσόγκα και προέρχεται από την μάχη ανάμεσα στον Θωδοράκι Γρίβα και στους άλλους καπεταναίους που έγινε στην κατοχή Μεσολογγίου το 1823 είναι το εξής:

Τ'; ειν'; το κακό που γίνεται κι η ταραχή μεγάλη,

στη μέση στο Ξηρόμερο ,στην κατοχή στη χώρα;

Τον Θωδοράκη κλείσανε τα πέντε βιλαέρτια ,

ήρθε ο Μακρής απ'; τον Ζυγό κι ο Πισλής ακόμα,

ήρθε κι από τα'; Άγραφα ο Καραϊσκάκης

ήρθε και από την Βόνιτσα αυτός ο ΒλαχοΤσόγκας

ήρθε κι ο Μάρκος Μπότσαρης με χίλιους πεντακόσιους.

Τον Θοδωράκη πολεμούν τα πέντε βιλαέρτια.

Κι έλεγε και ξανάλεγε : είχα ταϊφά αυτούς τους Βαρνακιώτες!!!

Κ'; αυτόν τον παρατήσανε με δεκαεπτά νομάτους.

Τρεις μέρες κάνει πόλεμο τρεις μέρες και τρεις νύχτες,

και ο ΒλαχοΤσόγκας φώναξε από το μοναστήρι:

-Βάλτε φωτιά και κάψτε τον, τον Θοδωράκη Γρίβα

μπας και το επιάσουμ'; ζωντανό κομμάτια να τον φάμε.

Και ο Θωδοράκης φώναξε με το σπαθί στα χέρια:

-Τι λες αυτού μωρέ παλιόβλαχε, μωρέ παλιογουρνάρη;

Εμένα με λένε Θοδωρή, με λένε γιο του Γρίβα.

Έβγα με δεκατέσερες και γω με τον Αράπη.

Και ο Τσόγκας του αποκρίθηκε και ο Τσόγκας του φωνάζει:

Δεν βγαίνω εγώ στον πόλεμο με σένα Θοδωράκη,

μα θα σε κάψω ζωντανό με το πολύ τ'; ασκέρι.

--------------------------

Πηγές:

1) Πανελλήνια ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων. Τραγούδια σαρακατσάνικα. Επιμέλεια Ευριπίδης Μακρής.

2) Γιώργος Αγραφιώτης. Σαρακατσαναίοι κλεφταρματολοί και δημοτικό τραγούδι.

Γεωργάκης Γρίβας...

O Θεοδωράκης Γρίβας γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1797 και πέθανε στο Μεσολόγγι το 1862. Ήταν οπλαρχηγός στην Επανάσταση του 1821 και στρατιωτικός στις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους. Γιος του Δημητρίου (Δράκου) Γρίβα, ήταν από το 1815 αρματολός στη Ρούμελη και στην εφηβική του ηλικία υπηρέτησε στην αυλή του Αλή πασά. Με την έναρξη του Αγώνα, από την Αιτωλία, όπου βρισκόταν, άρχισε τη δράση του: στα τέλη Μαΐου 1821 πολέμησε στη μάχη του Βραχωρίου (Αγρίνιου) δίπλα σε άλλους οπλαρχηγούς (Δημήτρη Μακρή, Αθανάσιο Ραζηκότσικα και Αλέξη Βλαχόπουλο). Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου πήρε μέρος στη μάχη του Γηροκομειού Πατρών και συνέχισε σε άλλες περιοχές τις επιθέσεις εναντίον των Τούρκων. Επικεφαλής τμήματος, που είχε οργανώσει ο ίδιος, ακολούθησε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στη μάχη του Πέτα (Ιούν. 1822) και μετά την αποτυχία της επιχείρησης αυτής πέρασε στην Πελοπόννησο, αφού προηγουμένως κατόρθωσε να αποκρούσει αποτελεσματικά τις τουρκικές επιθέσεις.

Στα μέσα Νοεμβρίου 1822 ο Γρίβας μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, για να ενισχύσει την άμυνά του, και μετά τη λύση της πολιορκίας ξαναγύρισε στην Πελοπόννησο. Συνεργάστηκε τότε με τον Κολοκοτρώνη, στο πλευρό του οποίου στάθηκε και κατά το μεγαλύτερο διάστημα του εμφύλιου πολέμου του 1824 - 25. Στα αμέσως επόμενα χρόνια ο Γρίβας μεταπήδησε στο αντίπαλο στρατόπεδο και όταν έληξαν οι εργασίες της Τρίτης Εθνικής Συνέλευσης (άνοιξη 1827) κατέλαβε το Παλαμήδι, επιδιώκοντας την αύξηση της επιρροής του στα πελοποννησιακά πράγματα. Μετά την άφιξη του Καποδίστρια (1828), ο Γρίβας παρέδωσε το Παλαμήδι στον κυβερνήτη και συμφιλιώθηκε με τους αντιπάλους του, η στάση του όμως κατά τα τελευταία χρόνια του Αγώνα και ιδιαίτερα η τυραννική συμπεριφορά του είχε προκαλέσει την αγανάκτηση της στρατιωτικής μερίδας, αλλά και των κατοίκων της Αργολίδας.

Μετά την άφιξη του βασιλιά ’Οθωνα (Ιαν. 1833) η Αντιβασιλεία αγνόησε το Γρίβα και τον απέκλεισε από την απονομή τιμητικών διακρίσεων, εκείνος όμως όταν τον Αύγουστο του 1834 εκδηλώθηκαν ταραχές στη Μεσσηνία, προσφέρθηκε να πολεμήσει τους «αντάρτες». Σε συνεργασία με το Χατζηχρήστο και άλλους παλαιούς οπλαρχηγούς κατέστειλε την εξέγερση και απελευθέρωσε Βαυαρούς που είχαν συλληφθεί από τους Μανιάτες. Το Φεβρουάριο επίσης του 1836 συνεργάστηκε για την καταστολή ανταρσίας που ξέσπασε στην Ακαρνανία. Η δράση του ως την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 δεν είναι γνωστή, είναι όμως βέβαιο ότι πήρε μέρος στην Εθνική Συνέλευση που ψήφισε το Σύνταγμα του 1844. Οπαδός πια του «γαλλικού» κόμματος και αντίπαλος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ο Γρίβας οργάνωσε κίνημα εναντίον του στην Ακαρνανία τον Απρίλιο του 1844. αλλά κατά την πρωθυπουργία του «γαλλόφιλου» Ιωάννη Κωλέττη, το 1847, ύψωσε τη σημαία της ανταρσίας στο χωριό Περατιά της Ακαρνανίας (παλαιό έδρα των Γριβαίων), όπου πολιορκήθηκε και με δυσκολία κατόρθωσε να διαφύγει στα Επτάνησα.

Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου (1853-55), όταν ξέσπασαν (1854) απελευθερωτικά κινήματα στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Ήπειρο, ο Γρίβας, αφού παραιτήθηκε από το βαθμό του στρατηγού, που του είχε στο μεταξύ απονεμηθεί, ανέλαβε την αρχηγία του αγώνα στην Ήπειρο, όπου πολέμησε επί μήνες. Υπήρξε επίσης ένας από τους κύριους πρωτεργάτες της εξέγερσης που κατέληξε στην έξωση του ’ Οθωνα: από την Ακαρνανία, όπου βρισκόταν στις αρχές Οκτωβρίου 1862, σχεδίαζε να κατευθυνθεί στην Αθήνα με το στρατιωτικό σώμα που για το σκοπό αυτό είχε οργανώσει. Στο Αγρίνιο όμως πληροφορήθηκε την εξέγερση στην ελληνική πρωτεύουσα και παρέμεινε στο Μεσολόγγι με μικρή δύναμη 500 ανδρών.

Στην προσωρινή κυβέρνηση, που σχηματίστηκε μετά την έξωση με πρόεδρο το Δημήτριο Βούλγαρη ο Γρίβας δε συμπεριλήφθηκε και γι' αυτό χολωμένος αποφάσισε να βαδίσει εναντίον της πρωτεύουσας και να διεκδικήσει την εξουσία. Η κυβέρνησή ανέθεσε τότε στον Μπενιζέλο Ρούφο και στον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη να συναντήσουν το Γρίβα στο Μεσολόγγι και να του ανακοινώσουν την απόφασή της «να αποδώση εις τον γενναίον αντιστράτηγον τον βαθμόν του στρατάρχου, τον ανώτατον στρατιωτικόν βαθμόν των πεπολιτισμένων εθνών». Η κυβερνητική αντιπροσωπεία όμως βρήκε άρρωστο το Γρίβα, που πέθανε στις 24 Οκτωβρίου 1862.

Ο Γρίβας, όπως προκύπτει από όσα είναι ως τώρα γνωστά, υπήρξε ανυπότακτος αλλά και ασταθής στις πολιτικές του θέσεις. Διαπνεόταν από φιλελεύθερες ιδέες, που το υπόβαθρό τους δεν είναι σαφές, και σε ορισμένες περιπτώσεις επηρεάστηκε από προσωπικά πάθη. Αποτελεί οπωσδήποτε μια ιδιότυπη περίπτωση του Αγώνα του 1821 και των χρόνων του Όθωνα, που δεν έχει ως τώρα μελετηθεί.