Γράφει ο Θαν. Γιαννακόπουλος, καθηγητής Α.Π.Θ

Στην Ευρυτανία υπήρξε μια οικογένεια και ακόμη υπάρχουν απόγονοι  που έδρασε στον αγώνα του 21  και πριν ,κάτι λιγότερο από 20  μέλη. Αυτή η οικογένεια δεν τραγουδήθηκε  πλατειά όπως οι Κολοκοτρωναίοι στην Πελοπόνησσο, αν και υπάρχουν δημοτικά τραγούδια, όμως η προσφορά της πέρα από τις 30 μάχες που συμμετείχε και τον καθορισμό των Βόρειων Συνόρων  μετη βοήθεια που προσέγεραν στο Καποδίστρια ( Ιωάννη και Αυγουστίνο) υπήρξε καθοριστική και όχι κατώτερη από άλλους. Ακόμη ,ο αρχηγός της φάρας  Γιαννάκης προκειμένου να προστατέψει τους κατοίκους της Καλλιδρόμης και υπυ Αποκόρου πήγε ο ίδιος ως ενέχυρο στον Χουρσίτ στα Γιάννενα όπως και άλλοι οπλαρχηγοί από την Πελοπόνησσο και τη Στερεά (την προσφορά του αυτή, η μερίδα του Μαυροκορδάτου κυρίως, την εξέλαβε ως προσκύνημα στους Τούρκους, ευτυχώς έγγραφο όμως που βρέθηκε στα Γενικά Αρχεία  ξεσκεπάζει την κακοήθεια αυτή) . ¨Ηταν μια φάρα που για την πίστη και το γένος θυσίασε πλούτη, αλλά  λησμονήθηκε από όλους και κυρίως από την Μαυροκορδατική ομάδα και το τότε πολιτικό σύστημα.  Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν τους παρακάτω :

Ελευθέριος Κ. Γιολδάσης για τον Κων.Γιοδάση ή Σερέτη

Από το Καρπενήσι την 13^η Νοεμβρίου 1846 γράφει:

Είναι γνωστόν κύριε έπαρχε  ο αγώνας του πατρός μου Κ. Γιολδάση ή Σερέτη (στρατηγός το 1824)  καθώς  αυτός επαρουσιάσθη στην εξεταστική επιτροπή. Τα οφειλόμενα στον πατέρα μου ανέρχονται σε 99000 ευρώ. Ελαβε το σώμα του και πήγε στην Πελοπόννησο και κατόπιν γύρισε στην Eυρυτανία . Πολέμησε με τον Μάρκο Μπότσαρη, με τον Καραϊσκάκη έξω από το το Μεσσολόγγι ,στην Αράχωβα και στην Αθήνα. Απεβίωσε το 1827.Ο Ελ.Κ.Γιολδάσης υπέβαλε στις 12 Ιουνίου 1865 και δεύτερη αίτηση από την Ναύπακτο που κατοικούσε τότε. Είχε αδελφές, την Αικατερίνη, Χριστίνα. Ο Σερέτης είχε καταγραφεί ως αξιωματικός 4^ης τάξης, ενώ 1824, ανεδείχθη σε στρατηγό. O Λευτέρης είχε ορισθεί από την μητέρα του Ελένη  Τζαβέλλα γενικός πληρεξούσιος (αρ.συμβ. 24,Καρπενήσι 1849,ενώ τον ίδιο χρόνο με αριθ .συμβ. 7980 από  το Μεσολόγγι ώρισε πληρεξούσιο τον Ματραλή  κάτοικον  Γαβαλού  Μακρυνείας. Γόνοι του χρημάτισαν βουλευτές καθώς ο Κ.Ε.Γιολδάσης εκδότης της πατριωτικής εφημερίας «Αστραπή»

Δημήτριος Κ Γιολδάσης (Κουτσομητράκης ,επληγώθη σε μια μάχη και έμεινε χωλός -κουτσός), αξιωματικός 7^ης κατηγορίας  αναφορά του ίδιου από το το Καρπενήσι την 23 Μαίου, 1866. Αρ μητρώου 2262.Γεννήθηκε στη Δομνίστα και κατοικούσε στο Κλαψί. Είχε βαθμό εκατοντάρχου  το 1824, ένώ άλλοι ομιοβαθμοί του έλαβον το βαθμό λοχαγού και αυτός το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Το 1838  είχε βαθμό ανθυπολοχαγού της Ελληνικής Βασιλικής Φάλαγγος. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό του Δημάρχου Καρπενησίων, ο Δ.Κ.Γιολδάσης ήταν τότε (1866) ετών 75  και είχε σύζυγο την Αικατερίνη ετών 55,και τέκνα :Γεώργιο  ετών 23,Κωνσταντίνο 28,Αριστείδη 20,Οδυσέα 17,Παυσανία 12,Ελευθέριο 35,και θυγατέρες την Ελισάβετ  ετών 25,Ολυμπιάδα ετών 17.Ο Κουτσομητράκης είχε παντρευτεί δύο φορές, είχε πρώτη σύζηγο κάποια Καχριμάκη και μετά το θάνατο της  κάποια Κατσούδα (Αικατερίνη;).

 Γιολδάσης Ζαχαρίας  γνωστός ως Ζαχαράκης ,αξιωματικός 5^ης τάξης,αρ.μητρώου 910 ,(ταγματάρχης) σύμφωνα με αίτηση του γιού του Γεωργίου  από το Κρίκελλο, την 18^η Ιουνίου 1865,ζητεί την εξαργύρωση χρεωστικών ομολόγων. Ο πατέρας του δεν ζούσε  και είχε ο Γεώργιος, αδελφό : Κωντίνο, Δημήτριο, Νικόλαο. Κόρη του Ζαχαράκη  παντρεύτηκε τον δήμαρχο της Μακρακώμης Τσουκαλά, κάτοικο  τότε,Τυμφρηστού.

Μήτρος  Γιολδάσης (κατ άλλους Κωσταμήτρος)  πέθανε το 1865.Το 1824 στις 15 Δεκεμβρίου  του απενεμείθη στο Ναύπλιο, ο βαθμός του αντιστρατήγου, αξιωματικός  7^ος ταξης.,Αρ.μητρώου 2598.Ο γιός του Δ.Κ.Γιολδάσης ,ετών 45 όπως   αναφέρει την 30^η Μαίου 1865,παντρεύτητκε την Αρχόντω  Σισμάνη της αρματολικής οικογένειας των Σισμαναίων από το Απόκουρο. Γιός τους, ήταν ο Νικολάκης, λοχαγός που ανδραγάθησε κατά τον Ελληνοβουλγαρικό  πόλεμο  το 1919 ,και σκοτώθηκε ως λοχαγός ανάμεσα στο Κιλκίς και Λαχανά. Ήταν πολύ υπηρεσιακός  και μάλιστα οι συντροφοί του τον άφησαν να καεί μέσα στα σιτάρια που πήραν φωτιά από τις οβίδες  του  βουλγαρικού πυροβολικού. Σήμερα, τιμάται  με άλλους ήρωες ,στο λόφο θυσίας που υπάρχει στη μνήμη των ηρώων, στο Κιλκίς.

Γεωργούλας Ι. Γιολδάσης αίτηση την 16^η ιουνίου 1865 από Κρίκελλο.Λοχαγός φάλαγγος ,αξιωματικός 7^ης τάξης. Γιός του Γιαννάκη Γιολδάση ,πιθανόν από την πρώτη σύζυγο. Οι  Γιολδασίοι συγγένεψαν με το σοι του Γεωργίου Αναγνώστη Καναβού  , καθόσον  η Ειρήνη παντρεύτηκε τον Γιώργο Γιολδάση, πολεμιστή του ’21, που γεννήθηκε το 1798 στο Καρπενήσι κι ήταν γιος όπως ειπώθηκε πιο πάνω, του Ευρυτάνα πρωτοκαπετάνιου Γιάννη Γιολδάση, ενώ η τρίτη αδελφή, η Γιωργίτσα παντρεύτηκε τον Παναγιώτη Τσιμπουράκη. (Δεν ξέρουμε ποιος από πού είναι ο Π. Τσιμπουράκης. Δεν αποκλείεται να πρόκειται για τον Μεσοαστό Παναγιώτη Τσιμπουράκη, που όντας πολύ μικρός πιάστηκε αιχμάλωτος στην έξοδο του Μεσολογγίου, οδηγήθηκε στην Αίγυπτο απ’ όπου επέστρεψε ύστερα από πολλά χρόνια, αναμείχτηκε στην πολιτική και χρημάτισε πολλές φορές Δήμαρχος Μεσολογγίου και Βουλευτής).Η πρώτη αδελφή  η Δέσπω  είχε παντρευτεί τον Μακρυγιάννη  τον Αποκουρίτη σε πολύ μικρή ηλικία.  Ο Γεωργούλας έφερε το όνομα του Γεωργίου Γιολδάση πατέρα του Γιαννάκη

Γιαννάκης Γιολδάσης, αρχηγός της φάρας των Γιολδασαίων.αρ.μητρώου 385 Κληρονόμος αυτού  οι γιοί του :Γεωργούλας, Νικολαος (Nικολάκης), Κωνσταντάκης, Σπυρίδων .Mε αίτησή του ο Νικολάκης μας πληροφορεί το 1865 και το1870 ζητάει τα δεδουλευμένα για τον πατέρα του  ,αξιωματικός 4^ης τάξης. Γερουσιαστής το 1847 και απεβίωσε το 1851.Χρημάτισε πρώτος βουλευτής τηs, τότε Επαρχίας Καλλιδρομητών.Ο πατέρας του Γεώργιος  έμεινε στο χωριό Μαρίνο Δομνίστας όπου διατηρούσε και τσιφλίκι μέχρι  την τοποθεσία «βρυζόλακα». Το 1838  με αριθμό συμβολαίου 448  ο Γιαννάκης δηλώνει κάτοικος  Σέλιτσα και δίνει εντολή  στο δικηγόρο Σπυρίδωνα Βουλπιώτη να ζητήσει την επιστροφή των γαμικών δώρων της εγγονής του Βασιλικής από τον οπλαρχηγό Σπύρο Ξύδη. Προφανώς ο Γιολδάσης συγγένεψε από κόρη (Σπ. Ξύδη).

Νικόλαος Γιολδάσης  αξιωματικός έγινε χιλίαρχος το 1824 αρ.μητρώου 1492. την 12 η Ιουνίου 1865, με αιτησή του ο γιός του Νικόλαος ζητούσε τα δεδουλευμένα, αδέλφια του ακόμη ήταν :Ανδρέας 36,Χαράλμπος30,Παναγιώτης 22. Ο Νικόλαος ήταν αδελφός του Γιαννάκη, ενώ ο γιός του  Ανδρέας παντρεύτηκε με κόρη των Στραταίων ,καπεταναίων του Βάλτου,ο Νικόλαος ήταν γαμπρός του Κοτζαμπάση από τη Μηλιά, του Χατζόπουλου.

 Πάνος Γιολδάσης ,επιθεωρητής και φροντιστής στρατού επί Τσώρτς.Φαίνεται ότι κατάγεται από το Σούλι και ήταν εξάδελφος των Γιολδασίων της περιοχής Κρικελοπόταμου. Πέθανε ως Διοικητής Φυλακών της Πύλου το 1843 .Η οικογενειά του ζούσε στο Μεσολόγγι. Το 1839 ήταν λοχαγός στο 7^ο   τάγμα. Με αριθμό συμβολαίου 3271 ,το 1843 ,την 12^η Απριλίου η κα Δεσποινής,  χήρα Πάνου Γιολδάση, φυσικός επίτροπος ανηλίκων τέκνων Γεωργίου, Αικατερίνης, Αναστασίας, Αριστέας και Βασιλικής. Η θυγατέρα της Δεσποινούλας Γιολδάση ενυμφεύθη τον φιλέλληνα γιατρό Χρ.Νέεδερ,πρώτο φρούραρχο της Ακρόπολης  κατά αναφορά του Γαζή του Δελφινακιώτη. Γιός τους ήταν ο στρατηγός Κων/νος Νιδερ που πολέμησε στην Κριμαία. Μικρά Ασία και Ανατολική Θράκη. Επίσης ο Γεώργιος  αναφέρεται από τον  τότε Δήμαρχο Ευαγγελάτο μεταξύ των Μεσολογγιτών  που συνέλλεξαν  τα οστά του Μάρκου Μπότσαρη και τα ανατοποθέτησαν  εις τον τάφο,μετά από την τυμβορυχίαν  που έγινε λίγο χρόνο μετά την Έξοδο («Εστία» σελ.714,1868).

Γιολδάσης Γιαννάκης του Κώστα (Γιαννακάκης) από Δομνίστα ή Σέλιτσα μετώκησε στα Ψιανά του Δήμου Καλλιδρομητών. Στη διάρκεια του αγώναήταν οπλαρχηγός ή καπετάνιος(μερικοί στην περιοχή τον διηγούνταν ως στρτατηγό).Η Δράση του συγχέεται  με εκείνη του Γιαννάκη Γιολδάση που ήταν περίπου 20 χρόνια μεγαλύτερος. Προικοδοτήθκε το 1836 ως ανθυπολοχαγός της Ελληνικής Βασιλικής Φάλαγγος και κατετάγη στη Εκτη τάξη αξιωματικών ως υπολοχαγός. Λίγο αργότερα αναφέρεται ως Ταγματάρχης ή Αντισυνταγματάρχης.Είναι ο μόνος που κατετάγει στην Ελληνική Βασιλική Φάλαγγα μαζί με τους Γιαννάκη,Ζαχαράκη,Νκόλαο ,κατά τον σχηματισμό της.Ο Γιαννακάκης είχε τρεις γιούς τον Κώστα,το Γιώργο και το Αριστείδη.Ο Αριστείδης μετώκησε στη Βλαχία όπου απογονοί του πιθαμόν υπάρχουν και σήμερα.

Γιολδάσης Κωνσταντίνος ή Κωνσταντάκης γιός του Γιαννάκη Γιολδάση από Σέλιτσα. Στη διάρκεια του αγώνα ήταν επικεφαλής μικρής ομάδας. Προικοδοτήθηκε το 1838  ως ανθυπολοχαγός της Ελληνικής Βασιλικής Φάλαγγος. Διετέλεσε Βουλευτής Ευρυτανίας.

Γιολδάσης Νικόλαος ή Νικολάκης γιός του Γιαννάκη Γιολδάση από Σέλιτσα. Στη διάρκεια του αγώνα ήταν επικεφαλής μικρής ομάδας. Προικοδοτήθηκε το 1838  ως ανθυπολοχαγός της Ελληνικής Βασιλικής Φάλαγγος. Διετέλεσε Δήμαρχος Ευρυτάνων.¨Ηταν Γαμπρός  των Τζαβελαίων. Η γυναίκα του Φρόσω, στενή συγγενής του Κίτσου Τζαβέλα,  ήταν γνωστή στην περιοχή των χωριών του Κρικελοποτάμου, ως καπετάνισσα.

Γιολδάσης Σπυρίδων ήταν γιός του Γιαννάκη έδρασε μετά το 1825 κυρίως  μαζί με τον Θεοδωράκη Γρίβα. Αναφέρεται ως  λοχαγός της Γραμμής.

Γιολδάσης Αθανάσιος του Κώστα. Γεννήθηκε στη Δομνίστα και μετώκησε στο Βουτύρο. Διακρίθηκε στον αγώνα και ως ανθηπολοχαγός εντάχτηκε στην Ελληνική Βασιλική Φάλαγγα.Απογονοί του 3^ης και 4^ης γενεάς ζούν σήμερα στις ΗΠΑ.

Γιολδάσης Χαράλαμπος δεν βρέθηκαν  στοιχεία.

Γιολδάσης Αθανάσιος Αρματωλός στο Βάλτο ,προεπαναστατικά. Ονομαστός για τη δράση του κατά των Τούρκων Αγάδων του Βάλτου και του Καρπενησίου.

Γιολδάσης Κώστας διακρίθηκε κατά τους αγώνες ενάντια στον Αλή Πασσά στη Θεσσαλία,όπως αναφέρεται από τον δημοσιογράφο Δ.Κ.Κορομηλά.

Οι Γιολδασίοι εμφανίσθηκαν στην περιοχή της Πίνδου ως βλαχοποιμένες λίγο πριν  το 1700 περίπου. Από εκεί μια ομάδα κατέβηκε  στο Βάλτο και πέρασε στη συνέχεια στη περιοχή της Ευρυτανίας και άλλη ομάδα στη περιοχή Θεσπρωτίας και Σουλίου. Ετσι, σήμερα υπάρχουν Γιολδασαίοι στη Θεσπρωτία  (Φιλιππιάδα), στην  Τριχωνίδα, στη περιοχή Θεσσαλίας ακόμη και στη περιοχή της Κοζάνης. Αρχικά  ήταν βλαχοποιμένες και με τα ζώα που είχαν κοπάδια στα λειβάδια της επαρχίας ευρυτανίας  καθώς και στα Βοχωγάλατα-Μεσολογγίου ,κυρίως στην Ευρυτανία διατηρούσαν όλοι μαζί δικό τους ένοπλο σώμα  τους (μισθοί-λουφέδες,τροφή,ρούχα κτλ) κατά τον αγώνα  του 1821 που αποτελείταν από όλους μαζί (του Γιολδασίους) σε πάνω από 500 άτομα.