Εκδηλώσεις πολιτισμού στο Αγρίνιο και στην Αιτωλοακαρνανία

Ο Λόγος (Βιβλία)

Ένα κριτικό σημείωμα του Γιάννη Βλασόπουλου 

Π. Δήμα: "Ολίγο φως και μακρινό...."

Δεν είναι, όσο ίσως θα ανέμενε κανείς, κοινός τόπος ότι η ποίηση δεν μεταφράζεται, τουλάχιστον πιστά, αφού ο ποιητικός λόγος (ιδιαίτερα ο λυρικός ποιητικός λόγος) είναι χτισμένος και δεμένος μοναδικά και ανεπανάληπτα με τις λέξεις της γλώσσας του ποιητή, σαν αναπόσπαστο μέρος της ίδιας της ουσίας του.

 

Οι λεγόμενες «μεταφράσεις» ποιημάτων όταν επιτυγχάνουν να είναι σπουδαία κατορθώματα υψηλής αισθητικής οφείλουν την αξία τους αυτή όχι βέβαια στην πιστότητα και στην ακρίβεια του νοηματικού τους περιεχομένου, αλλά στην δημιουργική και αναπλαστική πνοή και το ταλέντο του μεταφραστή ως ποιητή. Και σαν τέτοια έργα αποκτούν νέα αυθεντικότητα και αυταξία. Με αυτή την έννοια μάλιστα, η μετάφραση ενός ποιήματος μπορεί να λογιστεί και δυσκολότερο δημιούργημα και επίτευγμα από ένα πρωτόθετο ποίημα, που άμεσα, χωρίς περιορισμούς κανενός προηγούμενου αναβλύζει από την δημιουργική δύναμη του ποιητή.

 

Και τούτο γιατί η «μετάφραση» εκτός από την αναπλαστική δύναμη του «μεταφραστή» ποιητή που προϋποθέτει, επωμίζεται και το πρόσθετο βάρος να αντανακλά την δύναμη του πρωτότυπου, σε νόημα, σε φόρμα και σε ψυχισμό. Έτσι το μεταφερόμενο - μεταφραζόμενο ποίημα δεν ενεργεί απλώς ως ερέθισμα του «μεταφραστή», αλλά και ως περιορισμός, που δεν επιτρέπει υπέρβαση, αλλά απαιτεί καθυποταγή.

 

Κι αυτό είναι εφικτό όταν υπάρχουν εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα από τους δύο δημιουργούς, του μεταφραζόμενου και του μεταφρασμένου ποιήματος. Κανένα ποίημα άλλωστε δεν γεννήθηκε εκ του μηδενός και κανένας ποιητής δεν είναι ο πατέρας της ποίησης. Κάτω από τους στίχους κάθε άξιου δημιουργού, κάθε ποιητή, κυλάει σε μυστικές ροές και με ρυθμούς και χρώματα η ποίηση των πνευματικών και των φυσικών ακόμα προγόνων του. Κυλάει και κουβαλάει και λειαίνει στη ροή της τα υλικά της, τις λέξεις, τα σχήματα, τη μουσική, τα αρχέτυπα του πλούτου της μνήμης των ανθρώπων.


Στις ανωτέρω σκέψεις μας οδήγησε η κυκλοφορία πρόσφατα της ανθολογίας Κινέζικης ποίησης του Πέτρου Δήμα με τον τίτλο «Ολίγο φώς και μακρινό ...» από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Πρόκειται για μια λαμπρή έκδοση τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε εμφάνιση. Ο όρος «μετάφραση», χωρίς τις ανωτέρω διευκρινιστικές σκέψεις, θα υποτιμούσε ίσως το επίτευγμα, που είναι ασφαλώς δεύτερη γραφή, αλλά μόνο κατά χρονική αλληλουχία και όχι αξιολογικά. Ο Π. Δήμας, αισθαντικός και λυρικός ποιητής, γνωστός και δοκιμασμένος από τις προηγούμενες δημιουργικές του κατακτήσεις και στο τομέα αυτό (Φράνσις Ζαμ, Αιμιλία Ντίκινσον κλπ), μας χαρίζει με το έργο αυτό μια γνήσια και υψηλού επιπέδου αισθητική απόλαυση.

Ι. Π. Βλασσόπουλος

Ένα από τa ποιήματα της συλλογής:

Σημειώσεις:

Πρώτη σημείωση: Αποτελεί ένα δείγμα της "μεταφραστικής" εργασίας του Πέτρου Δήμα το ποίημα του Ζακ Πρεβέρ "Μπάρμπαρα" που καταχωρούμε σε άλλη σελίδα (πατώντας εδώ μεταφέρεστε). Mαζί με το πρωτόθετο και άλλες δύο απόπειρες τρίτων για σύγκριση.......

Δεύτερη σημείωση: Ο Π. Δήμας συνήθιζε να προσφέρει σε φιλικά του πρόσωπα χειρόγραφα των ποιημάτων που μετέφερε στην γλώσσα μας. Δείγμα αποτελεί το παρακάτω καταχωρούμενο.